İçindekiler
Azerbaycan Ateşgah
Azerbaycan Ateşgah, Azerbaycan’ın başkenti ve en büyük şehri Bakü’de yer alan Ateşgah, Bakü’nün banliyölerinden Surakhani’de, Zerdüştler’den kalmış kale benzeri bir dini yapıdır. Pentagonal yapıdaki kompleks 17 ve 18. Yüzyıllarda inşa edilmiştir. Tapınağın mimarisinin Sasani tarzında olduğu düşünülmektedir ancak ilk kimler tarafından yapıldığı tartışmalıdır. Himalayalar’daki ünlü Jwala Ji tapınağı ile Ateşgah arasında benzerlikler vardır.
Yapı 1883’te terk edilmiş, bölgede petrol ve doğalgaz üretimi başlayıp rezervler tüketilince tapınağın altındaki doğalgaz ile sürekli yanan kutsal ateş bu tarihten sonra sönmüştür. Günümüzde Bakü merkezinden çekilen doğalgaz boru hattı ile tapınaktaki ateş tekrar canlı tutulmaya başlanmıştır. Ateşgah, Hazar Denizi civarı ile ticari ilişkiler içinde bulunan ve aynı zamanda tüccarlık yapan Pakistan Pencap bölgesindeki Multan’dan gelen inananlar için bir hac ve felsefe merkeziydi. Ateşgah’a gelen inananların dört kutsal elementi ateş, su, hava ve topraktı. Bu Pakistanlı tüccarların bir kısmı yıl boyu Ateşgah’da yaşardı. Ateşgah tapınağı 1975’ten beri müze olarak kullanılmaktadır ve turistik amaçlı ziyaretlerle gezilip görülebilmektedir. Müzenin yıllık ziyaretçi sayısı 15 binleri bulmaktadır.
Ateşgah, dünyadaki 3 Magi tapınağından biridir. Abşeron Yarımadası’ndaki Surahani kasabasının güneydoğusunda, Bakü’ye 30 kilometre uzaklıkta yer almaktadır. “Ateshgah” kelimesi ateş tapınağı anlamına gelir. 16-18. Bu, 19. yüzyılda doğal gazın ortaya çıktığı ve bir zamanlar sonsuz bir ateş yakma olarak kabul edilen bir ateş tapınağıdır. Ahır, tapınağın 1713 yılına dayanan en eski yapısıdır. Merkez sajdagah, 1810 yılında tüccar Kançanagaran tarafından yaptırılmıştır.
Mimari Özellikleri ve Tarihi
Ateşgah’ın yapısı bir şehir oteline benzer. Medya çağından beri Azerbaycan’da yayılan ateş tapınağı geleneğini yansıtıyor. Ama aynı zamanda Hint tapınaklarının bazı özelliklerini de içeriyor. Tapınağın ortasında yanmaya devam eden bir ateş vardı. Eskiden doğal bir ateş olduğu söylentileri var ama şimdi doğalgazla yakılıyor. Ateşgah’ta ateşin etrafında küçük odalar vardır. Yangın, her odadaki küçük bir pencereden görülebilir. Geçmişte buraya hac için gelen Zerdüştler bu odalarda yaşar, sürekli pencereden ateşin ışığına bakar, eziyetli bir şekilde dua ederdi.
21 Mart’ta turist akınına uğrayan Ateşgah’ın içinde Zerdüştler, eskiden çile olarak kullanılan ve şimdi müze olan bir odayı ziyaret ettiler. Her odanın kapısının üzerinde bir Sanskritçe yazıt asılıdır. Bu kitabeler Azerbaycan Türkçesine çevrilmemiştir, bir kitabenin altına sadece Farsça tercümesi yazılmıştır. Ateşgah, 7. yüzyıla kadar Mecusiler için bir tapınak ve o dönemde yoldan geçen kervanların konaklama yeri olarak kullanılmış. 7. yüzyılda Azerbaycanlıların İslam’ı kabul etmesinden sonra, Ateşgah, Mecusiler tarafından çok kutsal kabul edilmiş, ancak önemi ortadan kalkmış, ancak 19. yüzyıla kadar burada bir kahin hizmet vermeye devam etmiştir.
Kültürel Etkisi
İranlı sihirbaz Ateşgahlar tapınağında dua ediyor
Azerbaycan’ın adını bu yangınlardan aldığı söylenmektedir. Buna göre Azerbaycan, “odaların evi” anlamına gelir. Azerbaycan İslam’ı kabul edince Zerdüştler buradan Hindistan’a göç etmiş, bir kısmı da başka ülkelere dağılmıştır. Bugün hala ibadet etmeye gelen Hintliler var. Azerbaycan’da yangınlar hala önemini koruyor.
UNESCO Dünya Mirası Listesi
Ateşgah 1998 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne aday gösterilmiştir. 2007’de Azerbaycan devletinin resmi tarihi ve mimari koruma alanları kapsamına alınan tapınağa, 2009 yılında devlet başkanı İlham Aliyev tarafından 1 milyon AZN (Manat) tutarında mali kaynak çıkartılmış, bu kaynakla tapınağın korunması ve bakımı güvence altına alınmıştır.